Historia i opis parku

Miejscowość Hainewalde położona jest w dolinie Mandau w pobliżu Zittau (Żytawa). Pierwsze wzmianki o niej pojawiają się około XIII wieku, kiedy wraz z całym regionem Górnych Łużyc należała do Czech. Pałac powstał w pobliżu kościoła przypuszczalnie w kolejnym stuleciu pod wspólnym panowaniem rodzin Warnsdrof i Kyaw. Posiadłość wielokrotnie zmieniała swoich właścicieli, by w XVI wieku trafić w ręce Rady Cesarskiej i naczelnika prowincji Bautzen (Amtshauptmann), Ulricha von Nostiz i jego potomków. W latach 1700-1701, dzięki staraniom rodzin Gersdorf i Temrity, pałac przeszedł w posiadanie Viktorii Tugendreich von Kyaw i jej małżonka Otto Ludwika von Kanitz, którzy w wielkim stopniu wpłynęli na kształtowanie założenia parkowego. Zgodnie z zapisami testamentowymi w 1778 roku pałac stał się własnością rodziny Kyaw, która w 1927 ostatecznie odsprzedała go gminie Großschönau. Mroczne lata w historii zamku rozpoczęły się w 1933 roku, kiedy do władzy doszli naziści. Przez pół roku w obiekcie mieścił się obóz aresztu prewencyjnego Oddziałów Szturmowych NSDAP, a następnie militarny obóz szkoleniowy Hitlerjugend. Po zakończeniu drugiej wojny światowej pałac użytkowany był w rożnych celach, a od 1972 miejsce było niezagospodarowane. Od roku 2000 stowarzyszenie aktywnie walczy o ratowanie pałacu i parku poprzez organizowanie różnego typu wydarzeń kulturalnych .

Oprócz pierwotnego pałacu renesansowego, zbudowanego po roku 1546 za panowania Ulricha i Christopha von Nostizt, w latach 1749-1755 powstał nowy pałac, którego budowę zaplanował Otto Ludwig von Kanitz a ukończył pruski szambelan Samueli Friedrich von Kanitz. Był był wolnomularzem na co, oprócz źródeł pisemnych, wskazuje symbolika północnego portalu inspirowana ideologią masońską.

Prace nad założeniem parku przypałacowego rozpoczęły się w XVII wieku , kiedy to Otto Ludwik von Kanitz zlecił wytyczenie parterów ogrodowych oraz zagospodarowanie zachodniego zbocza. Kolejne zmiany przeprowadzono za Samuela Friedricha von Kanitz. Od tarasów, które powstały na ogromnych nasypach, poprowadzono oś poprzeczną w kierunku terenu przeznaczonego pod nowy zamek. Dzięki nowej oranżerii, obiekt w miesiącach letnich zdobiły liczne rośliny doniczkowe. Do ogrodu należały szklarnie i ogród warzywny, a także arboretum z drzewami owocowymi, położone w zachodniej części posiadłości. Altana wykonana z żywych gałęzi lipy, położona na wyższych parterach stanowiła zakończenie pierwotnej osi widokowej. Dodatkowo teren wzbogacały pawilony ogrodowe oraz żywopłoty.

Od  roku 1790 Ernst August Rudolph von Kyows powiększał park w kierunku zachodnim o tzw. angielskie partie z miejscowymi krzewami i pomnikami. Jego potomek Joachim Ernst Gustaw von Kyaw w ramach prac renowacyjnych w 1883 roku zlecił posadzenie przy północnym wjeździe czterorzędowej alei lipowej na miejscu dwurzędowej alei topolowej. Dorodne lipy można nadal podziwiać. Do końca XIX wieku w części parterowej ogrodu powstały dywany trawnikowe na planie kwadratu otoczone wysokopiennymi roślinami kwitnącymi. W miejscu przecięcia się przekątnych znajdowały się rabaty kwiatowe w formie okręgu, zwane „sternbeet”.

Północna część parku została w 1939 roku oddzielona i służyła jako plac manewrowy i okopowy obozu szkoleniowego. W późnych latach 50. częściową odnową tego cennego parku zajmował się architekt krajobrazu Hermann Schüttauf.

Na przełomie wieków wartość kulturowo-historyczna parku została częściowo zatarta, jednak nadal zachwyca on swoją okazałością.