Historia i opis parku

Na wschód od Bautzen (Budziszyna) w pobliżu autostrady, położona jest wieś Gröditz- część miasta Weißenberg. Tę jedną z najstarszych osad na terenie Górnych Łużyc wzmiankowano po raz pierwszy w 1222 r. jako „Gradis” („gród”). Jest to jedyny w swoim rodzaju chroniony obszar zabytków i przyrody, składający się z dworku rycerskiego, pałacu z parkiem „Gröditzer Schanze” oraz  40- hektarowego obszaru ochrony przyrody „Gröditzer Skala”.

Pierwsza osada na tym terenie istniała jeszcze przed przejęciem dóbr przez niemieckich rycerzy w XII w., o czym świadczą ponad 1000- letnie pozostałości po słowiańskm grodzie warownym (szańcu). Na przestrzeni kolejnych dwóch stuleci powstała kompleks dworski. Prawdopodobnie jeszcze przed powstaniem budwoli kamiennej w 1222 r. stał tutaj już dworek pański. Ten zachowany z czasów późnego gotyku i wczesnego renesansu „Gotisches Haus” („boski dom”) dzięki swojej wyjątkowości stanowi atrakcję Górnych Łużyc o znaczeniu kulturowo- historycznym. Po wielokrotnej zmianie właścicieli posiadłość przeszła w XVII w. na ręce rodziny von Gersdorf. Z jej inicjatywy w XVIII w. w południowo- zachodniej części doliny powstał park należący do pałacu, w którego układ  włączono pozostałości grodu. W 2. połowie XVIII w. nadanu mu formę parku krajobrazowego, kompozycyjnie powiązanego z przylegającą doliną. Przypuszczalnie dzięki współpracy z właścicielem sąsiedniego dworku rycerskiego Weicha, stworzono gęstą sieć ścieżek i mostów, które łączyły sztafaże i miejsca do siedzenia. Osie widokowe spinały założenie z łąkami, lasami i partiami skalnymi. Dzięki tym zabiegom dolina zalicza się nie tylko do najbardziej wyjątkowych i cennych  przyrodniczo parków krajobrazowych Górnych Łużyc, ale również do pierwszych założeń zaprojektowanych w duchu sentymentalizmu. Po śmierci ostatniego właściciela z rodziny von Gersdorf dobra trafiły w 1896 r. w ręce Clary von Krauss, córki dreźnieńskiego młynarza Traugott Bienert („Bienertmühle“). W 1921 r.- rok przed pożarem pałacu- posiadłość przejmuje jej syn, małożenek Gerdy von Zenker, który w 1922 r. zleca odbudowę zniszczonych budynków. Pod kierownictwem znamienitego architekta ostatniego króla Saksoni oraz założyciela Związku Zamków Niemieckich (niem. Deutsche Burgervereinigung) Bodo Ebhardta (1865-1945) zmianom podanno również obszar parku przypałacowego. W 1936 dolina przechodzi na własność stowarzyszenia Sächsische Heimatschutz, które zakłada pierwszy obszar ochrony przyrody w powiecie Bautzen. Jego zadaniem była ochrona przed dalszym wykorzystywaniem terenu do celów leśniczych, które od ok. 1900 r. przez  sto lat uniemożliwiło prace pielęgnacyjne w parku.

Po mającym miejsce w 1945 r wywłaszczeniu właściecieli, budynki przeznaczono na ośrodek dla uchodźców. Od 1949 r. mieścił się tutaj sanatorium dla chorych na gruźlicę a następnie oddział szpitala Großschweidnitz. Pozostawiony naturze park szybko zalesiał. W parku przypałacowym powstała Ruhehalle?, połączenie z Gröditzer Skala uległo zatarciu, a ślady krajobrazowejgo charakteru doliny stopniowo zanikły.

W 2005 r. założenie sprzedano Beatowi von Zenker, potomkowi ostatnich właścicieli, który w 2007 założył fundację, która wraz z stowarzyszeniem Pro Gröditz e. V. wspiera odnowienie całego założenia. Od tego czasu Gröditz słynie jako centrum kulturalne. W pałacy odbywają się imprezy kulturalne, a Dom Pielgrzyma oferuje noclegi. Dzięki wsparciu w ramach projektu DBU 2011/12 możliwe było przeprowadzenie rewitalizacji tego świadectwa kunsztu ogrodowego, nawiązującego do nadzwyczjnego krajobrazu kulturowego regionu.